KITA semua tahu bahawa lobak merah baik untuk penglihatan. Sejak kecil lagi, ibu kita sering mengingatkan perkara ini — dan kini, mungkin kita pula yang menyampaikan nasihat yang sama kepada anak atau cucu kita.
Tetapi, apa sebenarnya yang terdapat dalam lobak merah atau bayam yang baik untuk mata kita? Dan apakah makanan lain yang juga bermanfaat untuk kesihatan mata?
Pada tahun 2009, satu kajian yang diterbitkan dalam jurnal Ophthalmology mendapati bahawa pemakanan yang betul, terutamanya diet dengan indeks glisemik rendah, dapat membantu mencegah degenerasi makula berkaitan usia (AMD) dan penyakit lain yang menjejaskan penglihatan.Nutrien yang didapati paling berkesan dalam melindungi mata termasuklah lutein, zeaxanthin, beta karotena, vitamin C dan E, zink, serta asid lemak omega-3 DHA dan EPA.
Antara makanan yang diketahui menyokong penglihatan yang baik dan kesihatan mata termasuklah:
Bayam, kangkung dan sayuran berdaun hijau
Makanan ini kaya dengan karotenoid, terutamanya Lutein dan zeaxanthin. Lutein, sejenis pigmen kuning, membantu melindungi makula daripada kesan berbahaya sinaran ultraungu (UV) matahari. Lutein dan zeaxanthin merupakan dua pigmen tumbuhan utama yang terdapat dalam makula dan retina mata, berfungsi melindungi struktur penting ini daripada kerosakan akibat cahaya.
Telur
Telur kaya dengan sulfur, sisteina, lesitin, asid amino dan lutein. Sebatian yang mengandungi sulfur membantu melindungi kanta mata daripada pembentukan katarak.
Selain itu, sulfur diperlukan untuk penghasilan glutation, iaitu antioksidan penting bagi kanta mata serta keseluruhan tubuh badan.
Ikan Laut dalam (Sardin, Kod, Tenggiri, Tuna)
Ikan-ikan ini merupakan sumber DHA yang sangat baik — sebatian yang membantu memberi sokongan struktur kepada membran sel dan disyorkan untuk mereka yang mengalami mata kering. DHA juga digunakan sebagai rawatan untuk degenerasi makula serta membantu mengekalkan penglihatan.
Lobak Merah
Lobak merah kaya dengan beta-karotena, iaitu karotenoid provitamin A yang akan ditukar oleh badan kepada retinol (vitamin A) selepas dimakan. Vitamin A bertindak sebagai antioksidan yang melindungi mata daripada radikal bebas, serta membantu permukaan mata, membran mukus dan kulit menjadi penghadang yang berkesan terhadap bakteria dan virus — sekaligus mengurangkan risiko jangkitan mata, masalah pernafasan dan penyakit berjangkit lain.
Beri biru, Beri hitam, Bilberry
Buah-buahan ini kaya dengan flavonoid dan mengandungi antosianin, yang dapat membantu meningkatkan penglihatan waktu malam.
Kekacang
Kacang adalah sumber vitamin E dan mineral seperti zink yang membantu mengekalkan kesihatan mata serta boleh mengurangkan risiko katarak dan degenerasi makula berkaitan usia (AMD).
Presbiopia dan Katarak
Presbiopia dan Katarak
Kanta mata turut mengalami proses penuaan, menyebabkan dua keadaan utama — katarak dan presbiopia — yang akan dialami oleh kebanyakan orang. Ketika lahir, kanta mata kita jernih sepenuhnya dan fleksibel, membolehkan kita menumpu pandangan pada objek jauh dan dekat.
Namun, apabila usia meningkat, dua perkara berlaku: kanta menjadi keruh dan kurang anjal. Kekeruhan kanta (katarak) menyebabkan imej melalui medium yang terganggu, menghasilkan penglihatan kabur.
Katarak merupakan penyebab utama masalah penglihatan dan buta di seluruh dunia, menjejaskan sehingga 40% individu berumur lebih 75 tahun.
Punca utama termasuklah pendedahan berlebihan kepada cahaya matahari, merokok, faktor genetik, kecederaan, diabetes, dan sesetengah ubat-ubatan.
Katarak biasanya berkembang secara perlahan — bermula dengan penglihatan kabur, tompokan, atau rasa seolah-olah ada lapisan pada mata.
Begitu juga, apabila kanta mata kehilangan kelenturannya, ia turut kehilangan keupayaannya untuk fokus pada jarak yang berbeza. Kanta yang mengeras menjadi lebih tertumpu pada objek jauh dan tidak lagi dapat memfokus dengan baik pada objek dekat, atau sebaliknya. Pengerasan ini biasanya berlaku pada usia pertengahan, apabila seseorang mula perasan mereka perlu memegang surat khabar lebih jauh untuk membaca tulisan — presbiopia..
Degenerasi Makula Berkaitan Usia (AMD)
ialah penyakit yang menjejaskan warga emas, di mana makula (bahagian tengah retina) secara perlahan rosak, menyebabkan kehilangan penglihatan pusat yang tajam. Retina ialah lapisan di belakang mata yang sensitif terhadap cahaya. Bahagian tengahnya dipanggil makula. Makula inilah yang membolehkan kita melihat dengan jelas di tengah pandangan, penting untuk aktiviti harian seperti membaca, menulis, memandu, dan mengenali wajah. Ia juga membantu kita melihat butiran halus dan membezakan warna.
Degenerasi makula tidak menyebabkan kesakitan, tetapi merupakan penyebab utama kehilangan penglihatan dalam kalangan mereka berumur lebih 65 tahun. Usia merupakan faktor risiko terbesar.
Penurunan Lutein dan Zeaxanthin Seiring Usia
Lutein and zeaxanthin declines with age
Seperti nutrien penting lain, lutein dan zeaxanthin tidak dihasilkan oleh badan. Satu-satunya cara untuk mendapatkannya adalah melalui pemakanan atau suplemen.
Malangnya, apabila usia meningkat, paras lutein dan zeaxanthin dalam mata menurun.
Namun, meningkatkan pengambilan nutrien ini melalui makanan atau suplemen boleh meningkatkan ketumpatan pigmen makula dan melindungi penglihatan.
Lutein dan zeaxanthin tergolong dalam keluarga xanthophyll, sejenis karotenoid, dan merupakan dua komponen utama pigmen makula retina. Makula lutea atau “tompok kuning” pada retina bertanggungjawab untuk penglihatan pusat dan ketajaman visual.
Daripada lebih 600 jenis pigmen tumbuhan yang dikenali sebagai karotenoid di alam semula jadi, lutein dan zeaxanthin ialah satu-satunya karotenoid yang terdapat dalam makula, retina dan kanta mata manusia, serta mempunyai dua fungsi penting dalam tisu ini.
Lutein dan zeaxanthin memberikan perlindungan terhadap dua punca utama kehilangan penglihatan: katarak dan degenerasi makula berkaitan usia (AMD). Selain peranannya dalam mencegah katarak, lutein dan zeaxanthin juga boleh membantu meningkatkan penglihatan dalam kalangan individu yang sudah mempunyai katarak.
Lutein banyak ditemui dalam sayur-sayuran hijau gelap seperti bayam dan kubis kerinting, jagung dan telur kuning, manakala zeaxanthin banyak terdapat dalam jagung, lada oren, oren dan tangerin.
zeaxanthin tertumpu di bahagian tengah makula, manakala lutein mendominasi bahagian luar, memberi perlindungan optimum di kawasan penglihatan paling kritikal. Mata manusia bersifat selektif dan secara semula jadi akan memusatkan zeaxanthin daripada sumber makanan di bahagian tengah makula, iaitu kawasan paling penting bagi penglihatan pusat dan yang memerlukan perlindungan paling tinggi.
Terkumpul di dalam kanta dan retina, kedua-dua karotenoid ini memainkan dua fungsi utama:
- Melindungi mata daripada sinaran UV berbahaya dengan bertindak sebagai penapis yang menyekat cahaya biru berintensiti tinggi.
- Bertindak sebagai antioksidan untuk melindungi kanta, retina dan makula daripada kerosakan radikal bebas akibat pendedahan kepada cahaya matahari, skrin komputer dan sumber cahaya lain yang berbahaya.
Lutein dan zeaxanthin menyerap bahagian spektrum cahaya yang paling berenergi tinggi dan paling merosakkan (cahaya biru ultraviolet). Penyerapan cahaya berintensiti tinggi ini amat penting untuk melindungi kanta, retina dan makula. Cahaya biru bertenaga tinggi juga boleh menghasilkan radikal bebas yang menyebabkan kerosakan pada tisu mata.